Biebrzański Park Narodowy - w trosce o bagna

Ochrona obszarów i gatunków cennych przyrodniczo - pierwokupy

Jesteśmy największym Polskim Parkiem Narodowym, Jego specyfiką jest duży udział własności prywatnej w ogólnej powierzchni, który wynosił na koniec 2018 roku 36%. Statystycznie na 10 ha gruntów prywatnych w Polskich Parkach Narodowych, aż 6 ha jest w Biebrzańskim PN. Wykup działek na rzecz Skarbu Państwa pozwala na przejęcie ich w użytkowanie wieczyste przez Biebrzański Park Narodowy, w celu zwiększenia powierzchni ochrony ścisłej lub czynnej, a przede wszystkim na ochronę siedlisk lęgowych i żerowisk zagrożonych czy ginących gatunków ptaków oraz siedlisk Natura 2000.

Od 2013 Biebrzański Park Narodowy korzysta z programu priorytetowego Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie (NFOŚiGW) pt. „Ochrona i przywracanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej, w tym Ochrona obszarów i gatunków cennych przyrodniczo”. Celem programu jest powstrzymanie procesu utraty różnorodności biologicznej i krajobrazowej, odtworzenie i wzbogacenie zasobów przyrody oraz skuteczne zarządzanie gatunkami i siedliskami. Dofinansowanie jest przeznaczone na nabycie nieruchomości/praw do nieruchomości, w ramach wykonania prawa pierwokupu lub zakupu gruntów o szczególnych walorach przyrodniczych, a także gruntów gdzie sytuacja życiowa prywatnych właścicieli wymaga szybkiego wykupu, w tym nieruchomości zabudowanych, pod warunkiem, że budynki i budowle zostaną przeznaczone do rozbiórki lub wykorzystane do celów statutowych parku narodowego. Dzięki dotacjom w latach 2013 - 2019 Biebrzański Park Narodowy powiększył swój stan posiadania o  1.642 ha gruntów. W poniższej tabeli przedstawiam dane dotyczące tych wykupów w poszczególnych latach.

Dlaczego w ostatnich latach kupujemy na rzecz Parku tak „dużo” gruntów prywatnych?”. Określenie „dużo” w przypadku Biebrzańskiego Parku Narodowego oznacza w zasadzie „nie dużo”. W naszym „Budżecie zadaniowym” zaplanowaliśmy, że z każdym rokiem ten udział będzie wzrastał od 0,5% do 1% (chyba nie dużo), co oznacza, że rocznie powinniśmy kupować na rzecz Skarbu Państwa od 300 do 600 ha – i to jest dużo biorąc pod uwagę, że powierzchnia naszego najmniejszego Ojcowskiego Parku Narodowego to tylko 2.146 ha.

Jeżeli sięgniemy do rocznika GUS „Ochrona Środowiska 2015”, zauważymy, że prawie 60% gruntów prywatnych i innych, znajdujących się w polskich parkach narodowych, jest w Biebrzańskim Parku Narodowym. To oznacza, że na 10 ha gruntów prywatnych i innych niż we władaniu parków narodowych, aż 6 ha było w BbPN. I tych gruntów innej własności w BbPN było na koniec 2018 roku, aż 39,7% w tym własności prywatnej 21.536 ha (36,36%).

Powiększając zasób gruntów Skarbu Państwa i przejmując je w użytkowanie wieczyste mamy na uwadze przede wszystkim względy przyrodnicze:

• aby chronić przyrodę bezkonfliktowo i powiększyć obszary ochrony ścisłej lub czynnej,
• aby realizować zadania ochrony czynnej m.in. chronić Park przed zarastaniem!
• aby wyeliminować działania w Parku, które są niezgodne z celami ochrony przyrody (np. zmiany stosunków wodnych, zasypywania doliny odpadami budowlanym, lokalizacji zabudowy letniskowej, ustawiania reklam, pozyskiwania torfu i innych zakazów wymienionych w art. 12 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, które to zakazy nie dotyczą obszarów objętych ochroną krajobrazową (czyli prywatnych) w trakcie ich gospodarczego wykorzystywania przez jednostki organizacyjne, osoby prawne lub fizyczne oraz wykonywania prawa własności, zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego”,
• aby móc lokalizować infrastrukturę edukacyjną, turystyczną i przeciwpożarową,
• aby bezkonfliktowo prowadzić monitoring i badania naukowe oraz lokalizować urządzenia pomiarowe: wodowskazy, piezometry, stacje meteorologiczne itp.,
• aby wyeliminować konflikty na tle odszkodowań zarówno za szkody spowodowane przez zwierzęta łowne w parku narodowym oraz strefie ochronnej zwierząt łownych, które są pokrywane ze środków parku narodowego,
• aby wyeliminować konflikty na tle odszkodowań za ograniczenia w użytkowaniu gruntów w wypadku renaturyzacji lub rewitalizacji stosunków wodnych,
• aby ograniczyć płoszenie lub niepokojenie zwierząt na skutek nielegalnego przebywania i przemieszczania się ludzi, w miejscach występowania cennych przyrodniczo gatunków roślin, grzybów i zwierząt, zagrażające trwałości ich występowania,
• aby zapewnić ochronę rzadkich i ginących gatunków roślin i zwierząt oraz siedlisk przyrody, w tym będących przedmiotami ochrony Natura 2000, poprzez podejmowanie działań zgodnych z „Zadaniami ochronnym” lub Planem Ochrony,
• aby móc kanalizować ruch turystyczny, organizować wstęp do parku i umożliwiać korzystanie z jego walorów zgodnie z celami dla których park został utworzony.

Reasumując należy stwierdzić, że wykup gruntów prywatnych na rzecz Skarbu Państwa jest jednym ze sposobów ochrony uwzględnionym w zadaniach ochronnych dla Biebrzańskiego Parku Narodowego na lata 2018 – 2020 i lata następne.

• autor: Andrzej Grygoruk