Biebrzański Park Narodowy - w trosce o bagna

Archeologia

Stwierdzono tu łącznie 1919 stanowisk archeologicznych. Rozpoznanie obiektów archeologicznych jest niezadowalające, gdyż tylko nieliczne z nich zostały przebadane metodą wykopaliskową. Większość danych pochodzi z badań terenowych, potocznie zwanych powierzchniówkami.
Jedne z ciekawszych stanowisk archeologicznych zlokalizowane są w pobliżu Wizny, Góry Strękowej, Grądów Woniecko, Niewiarowa, Sośni, i Woźnejwsi.
Grodzisko w Wiźnie to jedno z najcenniejszych i najciekawszych stanowisk wczesnośredniowiecznych w Polsce. Obiekt ten jest dobrze udokumentowany w źródłach pisanych (najstarszy dokument pochodzi z 1065 r.) i archeologicznych. Prace wykopaliskowe pozwalają z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że co najmniej od XII w. jednym z ważniejszych zajęć miejscowej ludności była hodowla zwierząt. Po ustąpieniu wiosennych zalewów, dolina Biebrzy zamieniała się w olbrzymie pastwisko, mogące wyżywić stada bydła, koni i owiec. W Górze Strękowej znaleziono m.in. 29 srebrnych monet arabskich wybitych w okresie panowania dynastii z X w. n.e. oraz 2 zausznice półkoliste z kuleczkami na łańcuszkach.
Stanowisko w Grądach Woniecko jest bardzo cenne ze wzg. na odkrycie reliktów osady kultury łużyckiej (wczesna epoka żelaza), które w rejonie Biebrzy i Narwi należą do rzadkości. Znalezione tu pochówki kultury grobów kloszowych (późna epoka brązu), występują daleko poza zasięgiem osadnictwa tej kultury.
Grodzisko w Niewiarowie wraz z odkrytą osadą przygrodową i cmentarzyskiem jest kompleksem osadniczym, który może przynieść dodatkowe informacje dotyczące pogranicza polsko rusko jaćwieskiego w średniowieczu i panujących wówczas kontaktów handlowych. Obiekt jest narażony na wybieranie żwiru.
Badania stanowiska w Sośni przyniosły bardzo ważne dla archeologii pradziejowej wyniki. Wystąpiły tu zespoły zabytków krzemiennych typowych dla mezolitycznej kultury północno - janisławickiej. W oparciu o materiały pozyskane podczas badań w Sośni wydzielona została młodsza faza rozwoju neolitycznej i wczesnobrązowej kultury niemeńskiej z typowymi naczyniami ostrodennymi.
W Woźnawieś stwierdzono ślady osadnictwa schyłkowopaleolitycznego, mezolitycznego i neolitycznego. Odsłonięto tu rzadko spotykane elementy rozplanowania obozowiska mezolitycznego: umocnione paleniska lub jamy do gotowania. Wyjątkowo cennym i unikalnym znaleziskiem jest mezolityczny grób szkieletowy kultury janisławickiej. Odkrycia pochówków z tego okresu są wyjątkowo rzadkie nie tylko w Polsce północno - wschodniej, ale i w pozostałej części kraju. W Woźnejwsi stwierdzono posługiwanie się ochrą mineralnym pigmentem do barwienia zwłok na czerwono. W niewielu obiektach na terenie Polski odnotowano użytkowanie tej substancji.

Bibliografia: Pietrowski A., Balcerzak J.T., Inwentaryzacja i waloryzacja zasobów archeologicznych na obszarze i w otulinie BPN [w.] Kowalczyk A. (red.), Plan Ochrony BPN. Ochrona zasobów kulturowych, t.2, Warszawa 2000.

• autor: Artur Wiśniewski