Biebrzański Park Narodowy - w trosce o bagna

Nie „nielota” i nie „niemota”, a właśnie NIETOTA! Co może się kryć za tą piękną, polską nazwą? Nasi wszystkowiedzący górale z Tatr na określenie nietoty używają także bardziej trywialnej nazwy, a mianowicie mówią o niej „jeleni rożek”. Teraz już chyba wszyscy wiemy o kogo chodzi …

 

Wydany w 1927 roku „Słownik etymologiczny języka polskiego” Aleksandra Brücknera podaje:

 

Trochę mi to przypomina zachowanie znajomego, biebrzańskiego kłusownika, który jest święcie przekonany o tym, że dopóki jego wzrok nie spotka się ze spojrzeniem osoby, która zobaczyła go niosącego worek ze skłusowaną rybą – to jest … niewidzialny. W związku z tym nigdy nie popatrzy ci w oczy niosąc nielegalnie zdobytą rybę! Zawsze może potem powiedzieć: nikogo nie widziałem! Coś w tym jest!

 

Czyli już wiadomo, że będzie znowu o roślinach – niestety mam taką zawodową dewiację.

 

Tym razem o widłaku wrońcu nazywanym też w. widlastym (Huperzia selago), dziwnej biebrzańskiej roślinie: zarodnikowej i zimozielonej. Można ją podglądać przez cały rok, nawet zimą.

Nad Biebrzą mamy 5 odrębnych gatunków widłaków. Cztery z nich wykształcają zarodnie w specjalnych kłosach na szczytach pędów. Są to: widłak goździsty (Lycopodium clavatum), widłak jałowcowaty (Lycopodium annotinum), widłak spłaszczony (Diphasiastrum complanatum) oraz bardzo rzadki widłak cyprysowaty (Diphasiastrum tristachyum). Natomiast u nietota (a może u nietoty), jak to przystało na odmieńca - zarodnie wyrastają pojedynczo u podstawy zwykłych liści. W związku z tym taki pęd z zarodniami wygląda tak jakby opanowały go jakieś pasożyty.

 

O czarach z udziałem nietoty nie będę pisał – jest to po prostu niebezpieczne …

 

Natomiast jedną z niezwykłych cech i zastosowań widłaków są lecznicze właściwości ich zarodników. Nie ma ponoć lepszego, naturalnego leku w przypadku trudno gojących się ran i owrzodzeń. Wystarczy odrobina - szczypta zarodników widłaka i rana znika!

 

Jedna uwaga: wszystkie widłaki podlegają ścisłej ochronie gatunkowej!

 

Gdzie można podziwiać nietota? Niestety nie jest bardzo pospolity – można wręcz powiedzieć, że jest bardzo rzadki. Ale jeżeli już to najłatwiej znajdziemy go na kępach, u podstawy pni olch w olsach. Pozostałe gatunki są już bardziej wszędobylskie. Olbrzymich rozmiarów płaty (klony), widłaka jałowcowatego rozwinęły się po obu stronach Carskiej Drogi na wysokości dołów potorfowych. Wiele stanowisk widłaków wykształcających kłosy zarodnionośne znajdziemy w runie borów sosnowych.

 

I na koniec apel podyktowany faktem spadku czytelnictwa książek, zapraszam do lektury powieści Tadeusza Micińskiego pt.: „Nietota” – niezwykła to książka sprzed ponad 100 lat!

 

Tekst i zdjęcia: cezary werpachowski, Biebrzański PN, <cezarbot@cksr.ac.bialystok.pl>