Biebrzański Park Narodowy - w trosce o bagna

Nowe lęgowe gatunki ptaków nad Biebrzą

W 2017 r. do listy ptaków lęgowych Kotliny Biebrzańskiej doszły 3 nowe gatunki – szczudłak, mewa czarnogłowa i kląskawka. Lista ptaków lęgowych nad Biebrzą obejmuje 197 gatunków, z czego 187 gniazdowało w XXI wieku, w tym 171 regularnie.

 Największą atrakcją ubiegłego sezonu nad Biebrzą były szczudłaki. Jest to gatunek gniazdujący dość powszechnie na południu Europy, jednak w Polsce spotykany bardzo rzadko. Zwykle zdarza się tylko kilka-kilkanaście obserwacji rocznie. Pierwszy lęg w Polsce miał miejsce w 2001 r. w Wielkopolsce. Od tego czasu odnotowano już kilkanaście przypadków gniazdowania, głównie na południu Polski.  Na Północnym Podlasiu szczudłaki są spotykane nie każdego roku, zazwyczaj wiosną – od końca kwietnia do czerwca. Do ubiegłego roku nie stwierdzono ich gniazdowania.

Wiosną 2017 r. w całej Polsce odnotowano szczudłaki liczniej, niż zwykle. 8 maja pięć ptaków zaobserwowano na Zajkach (P. Malczyk i inni, źródło: www.clanga.com). Dwa dni później, być może tą samą piątkę, zaobserwowano w Brzostowie (M. Maniakowski, źródło: www.clanga.com). Po 10 maja sześć szczudłaków stale przebywało w Brzostowie, o czym mogli się przekonać liczni obserwatorzy ptaków, gdyż ptaki były bardzo dobrze widoczne z wieży obserwacyjnej. Czasami ptaki żerowały nawet na prawym brzegu rzeki, kilkanaście metrów od obserwatorów. Kilka dni później ptaki rozpoczęły składanie jaj i wysiadywanie. Ornitolodzy prowadzący coroczne badania ptaków siewkowych na powierzchni Brzostowo znaleźli 3 gniazda szczudłaków (P. Świętochowski i inni). Dorosłe ptaki wraz z młodymi były obserwowane do lipca.

Także w Brzostowie, po raz pierwszy nad Biebrzą potwierdzono gniazdowanie mew czarnogłowych. W kolonii śmieszek znaleziono 2 gniazda (P. Świętochowski). Mewy czarnogłowe, w przeciwieństwie do szczudłaków, były znacznie trudniejsze do obserwacji. Jednak uważni obserwatorzy, wyposażeni w lunety i potrafiący odróżnić ten gatunek mewy od dość podobnej śmieszki, byli w stanie je zobaczyć z wieży w Brzostowie. Mewa czarnogłowa także jest gatunkiem z południa Europy. W Polsce gniazduje bardzo nielicznie, tylko kilkadziesiąt par.

Również kląskawka jest gatunkiem z południa kontynentu. Dotychczas widziana nad Biebrzą zaledwie klika razy. W czerwcu 2017 r. w basenie górnym zaobserwowano zaniepokojoną parę (A. Grajewska)., co sugeruje obecność lęgu w pobliżu miejsca obserwacji. W drugiej połowie XX wieku obserwowano w naszym kraju wyraźną ekspansję tego gatunku w kierunku północnym, która ostatnio jednak nieco wyhamowała.

Rok 2017 przyniósł również inne ciekawe obserwacje ptaków lęgowych w Kotlinie Biebrzańskiej. Po raz drugi potwierdzono gniazdowanie sóweczki (P. Guzik i inni). Choć w przypadku tego gatunku, bardzo prawdopodobne jest częstsze gniazdowanie nielicznych par w biebrzańskich lasach, o czym mogą świadczyć coraz liczniejsze obserwacje nawołujących samców. Także po raz drugi, potwierdzono gniazdowanie wójcika (Ł. Krajewski, A. Henel) i był to zarazem jedyny pewny przypadek gniazdowania tego gatunku w ubiegłym roku w Polsce. Po raz kolejny potwierdzono gniazdowanie rożeńców, znajdując kilka gniazd i obserwując samice wodzące pisklęta (P. Świętochowski, Ł. Krajewski). Dolina Biebrzy jest ostatnim miejscem w kraju, gdzie jeszcze w miarę regularnie gniazduje ten gatunek kaczki. Ubiegły rok charakteryzował się także wyjątkowo licznym gniazdowaniem rybitwy białowąsej. W kilkunastu koloniach do lęgów przystąpiło ponad 900 par (Ł. Krajewski, P. Marczakiewicz, P. Dombrowski), podczas gdy w dotychczas najlepszym sezonie (2013) gniazdowało ich niespełna 200 par. Niestety, szybki spadek poziomu wody na początku czerwca spowodował błyskawiczne wysychanie rozlewisk, co przełożyło się na bardzo niski sukces lęgowy rybitw.